Κάστρο της Χίου

Το Κάστρο της Χίου (γνωστό και ως Φρούριο) βρίσκεται βόρεια του κέντρου της πόλης. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα του νησιού και αναπόσπαστο μέρος της πόλης όχι μόνο πολεοδομικά, αλλά και ιστορικά. Γι' αυτό άλλωστε εξακολουθεί να κατοικείται μέχρι τις μέρες μας, αποτελώντας ένα ζωντανό τμήμα της.

Η σημερινή μορφή του Κάστρου είναι το αποτέλεσμα πολλών προσθηκών, επισκευών, αλλά και καταστροφών. Ενώ η αρχική του κατασκευή ήταν βυζαντινή (9ος - 10ος αιώνας), το σημερινό Κάστρο ταυτίζεται περισσότερο με το οχυρό που δημιουργήθηκε την Γενοβέζικη περίοδο (14ος - 16ος αιώνας). Δυστυχώς, το Φρούριο υπέστη μεγάλες αλλοιώσεις εξαιτίας βομβαρδισμών (1828), σεισμών (1881 και 1949) και της Γερμανικής κατοχής (1941-1944), όταν οικοδομικό υλικό του χρησιμοποιήθηκε για το άλεσμα σιτηρών. Επιπλέον, στις αρχές του 20ου αιώνα, κατεδαφίστηκε ολόκληρο το νότιο τείχος για την κατασκευή του λιμανιού της Χίου, μεταβάλλοντας οριστικά το περίγραμμά του.

Εξωτερικά, τα τεράστια πετρινα τείχη του Κάστρου, που αποσκοπούσαν στην προστασία από ναυτικές επιδρομές και πολιορκίες, σχηματίζουν ένα ακονόνιστο πεντάγωνο. Μάλιστα, η βορειο-ανατολική πλευρά τους περιβρέχεται από τη θάλασσα. Παλαιότερα, μία μεγάλη τάφρος περιέβαλλε τα χερσαία τείχη, συμβάλλοντας στην καλύτερη άμυνα. Σήμερα, η τάφρος είναι άνυδρη και έχει επιχωματωθεί. Κατά μήκος των τειχών δεσπόζουν ισχυροί προμαχώνες (πύργοι). Σώζονται οκτώ από τους εννέα που υπήρχαν αρχικά. Αρχικά, το Φρούριο είχε τρεις εισόδους, την Κύρια Πύλη ("Porta Maggiore"), τη Δυτική Πύλη ("Επάνω Πορτέλλο") και τη Θαλασσινή Πύλη ("Porta di Marina"). Η τελευταία σήμερα δεν σώζεται.

Στο εσωτερικό του Κάστρου σώζεται ένας ζωντανός οικισμός, που αριθμεί 2000 περίπου κατοίκους, αλλά και μνημεία διάφορων εποχών που αποτελούν τους συνδετικούς κρίκους της ιστορίας του. Χαρακτηριστικά του οικισμού αποτελούν τα στενομέτωπα διώροφα σπίτια με τα ξύλινα μικρά μπαλκόνια (κιοσέδες) και τα στενά δρομάκια.

Μερικά από τα αξιοσημείωτα κτίρια - μνημεία που βρίσκονται στο εσωτερικό του Κάστρου είναι: το Παλατάκι Ιουστινιάνι (τριώροφο του 15ο αιώνα, κτίριο αρχικά διοικητικού χαρακτήρα, που λειτουργεί πλέον ως εκθεσιακός χώρος), η Σκοτεινή Φυλακή (το 1822 φυλακίστηκαν εκεί 74 προύχοντες της Χίου), το Οθωμανικό Νεκροταφείο, ο πολυχώρος Απόλλων (αναπαλαιωμένο πρώην ξενοδοχείο), το Μπαϊρακλή Τζαμί, ο Ορθόδοξος Ναός του Αγίου Γεωργίου (στην αυλή του σώζεται ο Μεντρεσές, οθωμανικό ιεροδιδασκαλείο, και η σαρκοφάγος, που αποτέλεσε την κρήνη για την καθαριότητα των πιστών του Ισλάμ), ο πύργος Κουλάς (η χρονολόγηση και η αρχική του χρήση του δεν είναι ακόμη εξακριβωμένη) και η Κρύα Βρύση (ημιυπόγεια δεξαμενή νερού των βυζαντινών χρόνων που έχει χαρακτηριστεί ως Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο).

Όπως είναι προφανές, το Κάστρο είναι ένα από σημαντικότερα σωζόμενα επισκέψιμα μνημεία της Χίου. Περπατώντας στα στενά δρομάκια του και ανακαλύπτοντας τα αξιοθέατα που κρύβει εντός των τειχών του, ο επισκέπτης απολαμβάνει ένα ονειρικό ταξίδι στο χρόνο και την πολυτάραχη ιστορία της Χίου.